Asliye hukuk mahkemesi asıl bir mahkeme olur özel hukuk alanında meydana gelen anlaşmazlıklar için başvurulan mercidir. Asliye hukuk mahkemeleri tek hakimli mahkemelerdir. Asliye hukuk mahkemelerinin her adliyede olması zorunludur. Bu yönüyle de asliye hukuk mahkemeleri yargı çevresi için oldukça önemli mahkemelerdir. Asliye hukuk mahkemesi özel hukuk çerçevesinde gelişen durumlar ile ilgilenen mahkemelerden biridir. Sulh hukuk mahkemesi gibi asliye hukuk mahkemesi de özel hukuktaki problemleri, anlaşmazlıkları ele alır.
Asliye hukuk mahkemesi genel mahkeme kapsamındadır ve bu şekilde tanımı yapılarak değerlendirilir. Sulh hukuk mahkemesinde görev istisna iken asliye hukuk mahkemesinde adından da anlaşılacağı üzere görev “asıl”dır. Sulh hukuk mahkemelerinde özel kanunlar ile kendilerine yönlendirilmeyen davalar görülmez. Özel biçimde sulh hukuk mahkemelerine yönlendirilmeyen bu özel davaların dışında kalan tüm davalar da asliye hukuk mahkemelerinde görülür.
Asliye hukuk mahkemeleri genel mahkemelerin asli olanıdır. Asli hukuk mahkemelerinde özelleştirilmemiş, kanun ile özel bir mahkeme merciine yönlendirilmemiş davalar görülür. Bu yönüyle asliye hukuk mahkemelerinin alanının kapsayıcı olduğunu söylemek mümkündür. Asliye hukuk mahkemelerinde değer ve miktarı göz önünde bulundurulmaz. Yine kapsayıcı olan bu özelliği ile asliye hukuk mahkemelerinde mal varlığı ve şahıs varlığı davaları görülür. Bu da, herhangi bir dava ile ilgilenecek özel bir mahkeme yoksa o davanın asliye hukuk mahkemelerinde işleme alınacağını gösterir. Bilinmesi gereken detay ise ceza davaları konularının asliye hukuk mahkemelerinde görülemeyeceğidir.
Asliye Hukuk Mahkemesinin Görevi Nedir?
Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile asliye hukuk mahkemesinin görevleri belirlenmiştir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu da asliye hukuk mahkemelerinde değer ve miktara bakılmaksızın hareket edileceğini söyler. Asliye hukuk mahkemesinde görülecek davalar mal varlığı ya da şahıs varlığı ile ilgili olabilir. Bunlar haricinde diğer davalar ve diğer işler için de asliye hukuk mahkemelerine başvurmak mümkündür. Asliye hukuk mahkemesi Hukuk Muhakemeleri Kanununa göre geniş bir çerçevede yetki ve görev alanına sahiptir. Diğer dava ve işler sulh hukuk mahkemesi ya da diğer özel mahkemeler ile görülemeyen tüm davaları ifade eder.
Bir davanın hem sağlıklı hem hızlı ilerleyebilmesi için başvurulacak mahkemenin doğru bilinerek ona göre hareket edilmesi gerekir.
Bazı özel hukuk uyuşmazlığı konularında dava konuları farklı mahkemelerin alanına girebilir. Örneğin dava konusunun bir kısmı özel mahkeme alanına girmekte iken bir kısmı da asliye hukuk mahkemesi alanına girebilir. Bu gibi durumlarda farklı görevler bulunduğundan dolayı mahkeme seçimi de kafa karıştırıcı olur. Dava konularının bu şekilde ikiye ayrıldığı bir durum varsa davaya özel mahkeme bakmakla yükümlü olur.
Asliye hukuk mahkemelerinde görülen başlıca davalar tazminat, vasiyetname ve miras davalarıdır. Bunların yanı sıra analık-babalık davası, tapu iptal davaları ve alacak davası gibi konular da asliye hukuk mahkemelerinde işlenir.
Asliye Hukuk Hakiminin Görevleri Nelerdir?
Asliye hukuk mahkemelerinin olduğu gibi asliye hukuk hakimleri de belirli görevlere tabiidir. Bu görevlerden ilki davanın görülmesi için salondaki ilk adımlardan biri olan duruşma hazırlık tutanağı ile ilgilidir. Asliye hukuk hakiminin duruşma hazırlık tutanağını davanın görülmesinden önce hazırlaması ya da hazırlatması gerekir. Aynı şekilde hakim, duruşma gününü de belirler. Duruşmanın yöneticisi konumunda bulunan asliye hukuk hakiminin bir görevi de budur.
Gerekli keşfin ve tespitin yapılması da asliye hukuk hakiminin görevleri arasındadır. Asliye hukuk hakimi, davanın değerlendirilmesi hatta görülmesinden önce bilirkişi incelemesi yoluna gidebilir. Davanın seyri için önemli bir adım olan bilirkişi incelemesinin yapılmasını sağlamak da asliye hukuk hakiminin görevlerinden biridir. Hakimin ana görevlerinden ve sorumluluk alarak yaptığı davranışından biri de dosyayı inceleyerek davayı karara bağlamaktır. Davayı karara bağlamak hakimin görev tanımının en belirgin öğelerinden biridir. Çünkü hakim davanın görülmesini sağlamanın yanı sıra karar verici konumunda da bulunarak dosyayı nihayete erdirir.
Asliye hukuk hakiminin karara bağladığı içeriklerden biri de davalar ile ilgili taleplerdir. Davalar ile ilgili olan talepler hakim tarafından incelenir. İncelemesi yapılan talepler de yine hakim tarafından değerlendirilerek karara bağlanır. Hakimin davayı karara bağlar ve dosyayı kapatırken önemli sorumluluklarından biri de kararını açıklamasıdır. Hakimin önemli görevlerinden biri de davadaki kararını gerekçeli olarak yazıya geçirmektir.
