İdari yargı mahkemesi idari davaları sorumluluğuna alan ve bu davaları gören temel mahkemeler arasında yer alır. İdari yargı mahkemesinde görülen idari davalar idarede hukuk aykırılığının işlem ve eylem olarak meydana gelmesi ile dava halini alır. İdari yargıda görevlendirilen ilk derece mahkemelerinden biri olan idari yargı mahkemesi genel görevlidir. İdare mahkemesinin genel görevli olma özelliği sebebiyle diğer mahkemeler idari davalara bakamaz. Bu durum yalnızca kanun aracılığı ile açık yetki verilen durumlarda değişebilir. Buna örnek olarak özel mahkemelerin çerçeveleri verilebilir.
Örneğin vergi mahkemesi bir özel mahkemedir. Özel mahkeme olması sebebiyle vergi mahkemesinin görev sınırları kanun ile belirlenir. Vergi mahkemesi veya Danıştay’da konu alınabilecek ve çözümlenebilecek davalar hariç idari konulardaki davalar idari yargı mahkemesinin kapsamına girer. Bu kapsamda tüm idari işlem ve eylemler adına karşılık olarak açılabilecek davalar bulunabilir.
İdari mahkemelerin kuruluşu ve yetkileri kanun ile belirlenerek düzenlenmiştir. İdari mahkemelerin yargı çevresinin yani adliyesinin belirlenmesi HSK tarafından yapılır. Ayrıca idari yargı mahkemelerinin yargı çevrelerinde bir değişiklik olacaksa buna da yine HSK karar verir. İdare mahkemesi ve vergi mahkemesi idari davalara bakmakla yükümlü ilk derece mahkemeleridir. Bölge idare mahkemesi ise idari davalara bakma konusunda istinaf mahkemesi konumundadır. Danıştay da yine idari davalar ile yükümlü bir merciidir. Danıştay bazı durumlarda bazı davalar için ilk derece mahkemesi konumunda iken genel olarak da temyiz mahkemesi statüsündedir.
İdari Yargı Mahkemesinin Görevi Nedir?
İdari yargı mahkemesi belirli davalara bakmakla yükümlü bir mahkemedir. Bu davalar idari konuları ele alan ve idari konulardan meydana gelen davalardır. İdare mahkemeleri, idari yargının diğer kollarında bulunan mahkemelerin alanlarına girmeyen davalara bakmakla yükümlüdür. Yani bir dava ilk derece mahkemesi olan Danıştay’da görülemiyorsa ve konu vergi mahkemesinin de görev alanına girmiyorsa bu davada idari yargı mahkemesi sorumluluk alır ve davayı üstlenir. Bu da idari yargı mahkemesinin baktığı davaların kapsamlı, aynı zamanda kendi içerisinde özel olan fakat sınıflandırılamayan davalar olduğunu gösterir.
İptal Davaları: Bir işlem ya da bir eylem idari olmakla birlikte hukuka aykırıysa iptali söz konusu olur. İdari olan ancak kanunlara aykırı bu işlem ya da eylemlerin iptal edilmesi istenerek dava açılır. Bu davalar da idari yargı mahkemelerinde görülür ve genel adıyla tamamına iptal davaları adı verilir.
Tam Yargı Davaları: Tam yargı davaları idare karşısına açılan ve idare aleyhine olan davalardır. Bu davayı idari bir işlem ya da bir eylemin zarar verdiği kesimler bir topluluk olarak ya da kişi bazlı açabilir. Bu davalarda bir alacak durumu söz konusu olur ve tazminat gündeme gelir. Tam yargı davaları olarak adlandırılan bu tip davalarla da idari yargı mahkemesi ilgilenmektedir.
İdari sözleşmeler, kamu hizmetlerinin yerine getirilebilmesi, hizmetin verilebilmesi adına gerçekleştirilir. Bu idari sözleşmeler ekseninde çıkan uyuşmazlıklar, anlaşmazlıklar da idari yargı mahkemeleri ile çözülür. İdari yargı mahkemelerinde kanunlar bazında sınırlanan ve idari yargı mahkemelerinin görevi olduğu belirtilen tüm konular da işlenir ve aynı şekilde davalar da görülür.
İdare Mahkemesinin Görevsizlik ve Yetkisizlik Kararı
İdari yargı mahkemelerinde idari yargının görev alanı çerçevesinde olan konular görülür ve bu davalar işlenir. İdari yargı mahkemesi bu alanda görevsizlik ve yetkisizlik sebebini göstererek davanın reddi kararını alabilir. Reddine karar verilen dava dosyası da görevli ve yetkili görülen daireye, vergi mahkemesine ya da Danıştay’a gönderilebilir. Eğer bir dava dosyası görevsizlik ve yetkisizlik nedeni ile Danıştay’a gönderilir ve Danıştay da bu dava dosyasını görev kapsamında bulmazsa dosya, görevli ve yetkili mahkemeye gönderilir.
Bu mahkemede de dava dosyası görevsiz ve yetkisiz bulunursa iki seçenek ile sorun çözümlenir. İlk seçenek, dava dosyasını görevsiz ve yetkisiz bulan ilk mahkemenin bölge idare mahkemesi ile aynı yargı çevresi yani aynı adliyede bulunması ile olur. Bu seçenekte bölge idare mahkemesi dava dosyasını alır ve sorunu çözümler. Eğer aynı yargı çevresi yani aynı adliye çerçevesinde değillerse sorun Danıştay’a gelir. Görevsizlik ve yetkisizlik durumlarından mahkemelerce çözümlenemeyen davaya ait dosya burada Danıştay tarafından çözümlenir.
